Türkiye'nin İlk İklim Kanunu Resmi Gazete'de Yayınlandı! Detaylar Burada!

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nda 2 Temmuz'da onaylanan ve yasalaşan Türkiye'nin ilk İklim Kanunu, Resmi Gazete'de yayımlandı ve yürürlüğe girdi.

İKLİM KANUNU'NDA NELER BULUNMAKTA?

Bu yasayla, yeşil büyüme perspektifi ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadele amaçlanıyor. Kanun, iklim değişikliğiyle mücadelede temel unsurlardan biri olan sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ve iklim değişikliğine uyum konusunda yapılacak faaliyetler için gerekli planlama, uygulama araçlarını, gelirleri, izinlerle denetimi içeren yasal ve kurumsal çerçeveyi belirliyor. Ayrıca, Türkiye'nin ortak ama farklılaşmış sorumluluklar ve yetenekler ilkesine dayanarak, eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, katılım, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme gibi ilkelere vurgu yapılıyor. Kamu kurumları ve gerçek ile tüzel kişilikler, bu hukuk düzeni çerçevesinde kamu yararını gözeterek alınacak önlemlere ve düzenlemelere uyum sağlamakla sorumludurlar. Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum ile ilgili gelişmeler, her yıl Başkanlık tarafından izlenecek. Ayrıca, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümlerine tabi olmak kaydıyla, Başkanlık, bu kanunun uygulanması açısından gerekli gördüğü bilgi, belge ve verileri kamu kurumları ile gerçek ve tüzel kişilerden talep edebilme yetkisine sahip olacak.

SERA GAZI EMİSYONLARININ AZALTIMI

Bu kanun kapsamında, sera gazı emisyonları; ulusal katkı beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlık tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve eylem planları çerçevesinde azaltılacak. İlgili kamu kurum ve kuruluşları, orta ve uzun vadeli hedefleri içeren planlama araçlarını sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri yönünde güncellemek, oluşturmak, uygulamak ve takip etmekle yükümlü tutulacak. Bu kurumlar, net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi anlayışıyla uyumlu olarak enerji, su, ve hammadde verimliliğinin artırılması, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir enerji kullanımının genişletilmesi, ürünlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon izlerinin azaltılması, alternatif temiz veya düşük karbonlu yakıtların ve hammaddelerin kullanılmasına yönelik tedbirlerin alınması ve bu uygulamaların adil bir geçiş perspektifiyle gerçekleştirilmesi gibi konularda önlemler almakla görevli olacaklar.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM STRATEJİLERİ

Ulusal katkı beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlıkça yayımlanan ya da güncellenen strateji ve eylem planları doğrultusunda; ilgili kurum ve kuruluşlar, iklim değişikliği ile bağlantılı mevcut ya da olası kayıpların önüne geçmek, riskleri minimize etmek veya fırsatlardan yararlanmak için uyum faaliyetleri geliştirecek. Sektörel politikaların uygulanması ve hedeflere ulaşılması için ortaya çıkan gereklilikler doğrultusunda bu ilkeler göz önüne alınarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının mevcut görev ve yetkileri gözden geçirilecek. Bakanlık ve ilgili kurumların görüşleri dikkate alınarak, ulusal katkı beyanı ve net sıfır emisyon hedefleri çerçevesinde düzenlemeler yapılabilir. İçinde bulunduğumuz bu süreçte ilgili kamu kurum ve kuruluşları, iklim değişikliğiyle ilgili planlama araçları ve risk analizlerini ulusal ve yerel ölçekte hazırlamak, bu bilgileri yatırım ve planlama süreçlerine dahil etmekle yükümlüdür. Su kaynaklarının iklim değişikliğine karşı etkili bir şekilde yönetilmesini sağlamak için planlama araçları, ilgili kamu kurumları tarafından hazırlanacak ve uygulanacaktır. Ayrıca, iklim değişikliği kaynaklı afetlerin yol açtığı kayıpların azaltılmasına yönelik olarak risk değerlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken uyarı sistemleri, bütünleşik afet yönetimi ilkeleri çerçevesinde geliştirilecektir.

İL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU KURULACAK

Bu yasa çerçevesinde, iklim değişikliği ile alakalı strateji ve eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum için Başkanlık koordinesinde, ilgili kurum ve kuruluşların iş birliği ile belirli dönemlerde ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, denetlenecek ve gerektiğinde güncellenecektir. Her ilin şartlarına uygun olarak strateji ve eylem alanları belirlemek ve bunların uygulamalarını sağlamak amacıyla vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların il veya bölge temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu oluşturulacaktır. Kurulun sekretaryası, Bakanlığın taşra örgütü tarafından gerçekleştirilecek ve kurulun çalışma usul ve esasları Bakanlık tarafından belirlenecektir. Yerel iklim değişikliği eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum süreçlerini adil geçiş gereklilikleri gözeterek, her il için bütüncül bir plan oluşturacak şekilde vali koordinesiyle; büyükşehir belediyeleri, diğer illerde il belediyeleri ve il özel idaresi tarafından birlikte hazırlanacaktır. Bu planlar, karar alınmak üzere İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu’na sunulacaktır. Yerel iklim eylem planlarının hazırlanması veya izlenmesi süreçleri boyunca, ilgili kurumlar kendilerinden talep edilen belge, bilgi ve verileri mevzuat çerçevesinde paylaşmakla yükümlüdür.

EMİSYON TİCARET SİSTEMİ KURULUYOR

Resmi Gazete'de yayımlanan kanun doğrultusunda, Başkanlık tarafından bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulacak, ayrıca ulusal tahsisat planlaması yapılacak ve tahsisatların dağıtımı gerçekleştirilecektir. Bu süreçte, esneklik ve piyasa istikrar mekanizmaları da geliştirilmekte. Piyasa yöneticisi, ETS sistemini yönetecek ve bu kapsamda belirlenen usullere göre sera gazı emisyonu doğuran faaliyetlerde bulunan işletmeler, bu faaliyetleri icra edebilmek için Başkanlıktan sera gazı emisyon izni almak zorunda kalacaklar. Yönetmelikle belirlenen genel çerçevenin ışığında, tesislerde meydana gelen değişiklikler ya da izin sahibi gerçek veya tüzel kişiliklerdeki değişiklikler sonucunda emisyon izni Başkanlık tarafından güncellenebilecek ya da iptal edilebilecektir. ETS kapsamındaki işletmeler, onaylı yıllık sera gazı emisyon değerine göre yıllık tahsisat teslim etmek durumunda olacak. ETS kapsamında bazı bedelsiz tahsisatlar, geçmiş emisyon verileri veya karşılaştırma değerlerine dayanarak sağlanabilecek ve bu tahsisatlar teminat sözleşmesine konu edilemeyecektir. Teslim yükümlülüğüne tabi olan bedelsiz tahsisatlar, ilk olarak aktarıldıkları kayıt sisteminde transfer edilmedikçe haczedilemeyecektir. Tahsisatların elektronik ortamda kaydı ve bunlarla ilgili hakların izlenmesi de zaruri kılınmaktadır. Teslim yükümlülüğünü zamanında yerine getirmeyen işletmelerin faaliyete son vermesi ya da tasfiye gibi durumları, teslim yükümlülüğünü engellemeyecektir.

GELİRLERİN KULLANIMI VE DAĞITIMI

Bu kanun çerçevesinde belirlenen amaçlar doğrultusunda sera gazı emisyon izni alınmasıyla elde edilecek gelirler, ETS çerçevesinde birincil piyasadaki tahsisat satışlarından, piyasa istikrar mekanizması temelinde gerçekleştirilen işlemlerden alınan gelirlerden, piyasa yöneticisinin ETS'den elde ettiği gelirlerin yarısından, uluslararası karbon piyasalarında yetkilendirilmiş karbon kredileri için yapılan katkı paylarından ve bu kanun doğrultusunda uygulanan idari para cezalarının yarısından oluşacaktır. Bu gelirler, genel bütçede özel gelir olarak kaydedilecek, Başkanlık bütçesinde özel ödenek olarak öngörülüp kullanılacaktır. Başkanlık, yetkisi dahilinde döner sermaye işletmesi kurma hakkına sahiptir. Bu işletmenin kurulum serası 10 milyon Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Bu miktar, Cumhurbaşkanı tarafından 5 katına kadar artırılabilir. Döner sermaye işletmesinin çalışma alanları, görevleri, gelirleri, harcamaları ve denetimine ilişkin usul ve esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın onayı ile Başkanlık tarafından çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenecektir. Bu bölümde belirtilen gelirler, yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği mücadelesinin dışında kullanılamazken, bu gelirlerden adil geçiş uygulamaları için kullanılabilecek olan miktar, toplamın %10'unu geçmeyecektir. Bu kapsamdaki özel ödenekler, yalnızca adil geçiş uygulamalarında harcanmak üzere genel bütçe dahilindeki idarelere aktarılabilir.

CEZAİ HÜKÜMLER

Sera gazı emisyonlarının takibiyle ilgili yasaklara veya sınırlamalara aykırı davrananlara, doğrulanmış sera gazı emisyon raporunu süresinde sunmayanlara 500 bin Türk Lirasından başlayıp 5 milyon Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanacaktır. Ozon tabakasını incelten maddelere dair mevzuata karşı gelen, bu maddeleri kullanan, ithal eden veya piyasaya sürenlere ise 2 milyon 500 bin Türk Lirası ceza kesilecektir. Ayrıca, ozon tabakası inceltici maddeleri içeren ürünler hakkında bakım ve onarım hizmeti veren gerçek veya tüzel kişilere 250 bin Türk Lirası, etiketleme hükümlerine uymayanlara da 120 bin Türk Lirası idari ceza uygulanacaktır. Florlu sera gazlarını kullananları ve piyasaya sürenleri de 2 milyon 500 bin Türk Lirası idari ceza beklemekte ve bu kişilere 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmemesi söz konusu olacaktır. Kotasız ve kotayı aşan miktarlarda hidroflorokarbon ithal edenlere ise 1 milyon Türk Lirası ceza uygulanacak ve izleyen yıl, kotayı aşan oranda kesinti yapılacaktır.